Wrocław – ZAMEK LEŚNICA
Zamek w Leśnicy wraz z przylegającym doń parkiem jest dziś elementem wchodzącym w skład stolicy Dolnego Śląska. Niegdyś nieprzystępna twierdza otoczona fosą i chroniona przez groźne basteje, dziś centrum życia kulturalnego i park, które każdego dnia czekają na gości.
Historia Zamku Leśnickiego
I. OKRES PIASTOWSKI
Najprawdopodobniej już w 1132 r. powstał w Leśnicy pierwszy zamek będący siedzibą książęcą. Zmarł tu 7 grudnia 1201 r. Bolesław Wysoki, książę śląski, protoplasta linii książąt wrocławskich panujących na tym terenie do 1335 r. Dwór leśnicki był ówcześnie często odwiedzaną rezydencją książęcą. Przebywali tu, m.in. Henryk Brodaty z żoną Jadwigą (św. Jadwiga Śląska) oraz Henryk Pobożny. Po śmierci ostatniego przedstawiciela dynastii Piastów wrocławskich, Henryka VI, w 1335 r. dobra leśnickie przeszły do Korony Czeskiej.
OKRES CZESKI
Ich nowy właściciel, król Czech Jan Luksemburski, sprzedał w 1339 r. Leśnicę wraz z dworem za 300 praskich groszy mieszczaninowi wrocławskiemu – de Reste. Od tej pory zaczęła się blisko 700. letnia historia licznych zmian właścicieli zamku w Leśnicy. W XIV w. majątek leśnicki wraz z dworem należał do kilku patrycjuszowskich rodów wrocławskich. Początkowo stanowił własność braci von Sitten, od 1348 r. należał do Petera Riegera, a następnie został przejęty przez Ottona von der Neisse’a. W latach 1377-1399 zarządzał nim Nikolaus Klettendorf. W 1412 r. właścicielem Leśnicy został Michael Banke, który osiem lat później otrzymał zgodę na budowę zamku w miejscu dotychczasowej zabudowy. Nie wiadomo, czy zamierzenie zostało zrealizowane, bowiem już w 1428 r. wojska husyckie zniszczyły Leśnicę. W 1459 r. siedzibę spalili wrocławscy mieszczanie z obawy przed możliwością opanowania jej przez husyckiego króla – Jerzego z Podiebradu.
Pewnie niewielu spośród podziwiających barokową budowlę, zdaje sobie sprawę z tego, iż gdyby nie pewne fałszerstwo z początku XIII wieku, w miejscu tym mogliby podziwiać opactwo cysterskie. Otóż książę Henryk Brodaty wbrew woli ojca, Bolesława Wysokiego, postanowił zatrzymać Leśnicę dla siebie. Wykonać musiał w tym celu dwie rzeczy. Pierwszą było sfałszowanie testamentu, a drugą udobruchanie wpływowych Cystersów z Lubiąża. Ten plan udało mu się zrealizować w całości.
II. OKRES HABSBURSKI
W latach 1494-1641 zamek stał się własnością rodu von Hörnig. Przedstawiciel tej rodziny, Heinrich von Hörnig, w 1610 r. wybudował nowe, ufortyfikowane założenie. Urządzoną z przepychem siedzibę rodu odwiedził w 1611 r. król czeski – Maciej II (od 1612 r. cesarz niemiecki). Wojna trzydziestoletnia w latach 1618-1648, prowadzona również na ziemiach śląskich, doprowadziła w 1633 r. do zniszczenia niedawno ukończonej budowli.
Po wojnie, w 1651 r., Leśnicę kupił starosta śląski, Horatius von Forno. W rękach rodziny von Forno zamek leśnicki pozostawał, z krótką przerwą na początku XVIII w., do 1733 r. Potem został sprzedany wrocławskiemu zakonowi Krzyżowców z czerwoną gwiazdą (ich wrocławską siedzibą był budynek przy ul. Szewskiej mieszczący dziś zbiory Ossolineum). Zamek leśnicki został przez krzyżowców przebudowany na okazałą barokową budowlę. W tym czasie na placu przy trakcie prowadzącym do Środy Śląskiej (ob. plac Świętojański) został ustawiony również pomnik Jana Nepomucena i Matki Boskiej.
III. OKRES PRUSKI (od 1871r. niemiecki)
Po zajęciu Śląska przez Prusy w 1742 r. zakon sprzedał pałac baronowi Ferdinandowi von Mudrach. W 1761 r. stał się własnością rodziny von Maltzan, pozostając w ich rękach do 1836 r. W 1837 r. utworzono ordynację z dóbr Leśnicy, Mokrego i Ratynia. Należała ona do rodziny von Wylich und Lottum, która zarządzała nią do 1945 r. Ostatnim ordynatem i właścicielem zamku był baron, Ludolf von Weltheim-Lottum, którego herb można zobaczyć nad głównym wejściem. Podczas działań wojennych na terenie Dolnego Śląska w 1945 r., pałac nie uległ zniszczeniu.
IV. PO ROKU 1945
Pałac nie uległ zniszczeniom w czasie wojny, natomiast później jego wyposażenie zostało rozkradzione i zdewastowane. W 1950 roku opuszczony budynek zajął Centralny Zarząd Przemysłu Materiałów Ogniotrwałych w Gliwicach i rozpoczął remont. 3 lata później, 11 listopada 1953 roku, pałac spłonął. Prowadzone śledztwo nie przyniosło rezultatów, a C.P.M.O. definitywnie zrezygnowało z odbudowy. W tym samym czasie do urzędu konserwatorskiego wpłynął wniosek Prezydium Miejskiej Rady Narodowej we Wrocławiu o rozbiórkę ruin pałacu. Jednak ówczesny konserwator miejski, dr Olgierd Czerner, nie wyraził na to zgody. W 1958 roku dokonano zabezpieczenia obiektu, a w 1959 miasta przekazały obiekt Prezydium Dzielnicowej Rady Narodowej Wrocław-Fabryczna. W tym samym roku architekci, Ludwik Grzybacz i Stefan Muller, opracowali projekt odbudowy i adaptacji pałacu na potrzeby domu kultury. Prace zakończono w 1963 roku. W 1962 r. obiekt wpisano do rejestru zabytków m. Wrocławia.
Mimo kolejnych zmian, do dziś budynek zachował swój świecki, obronno-pałacowy charakter, który na dodatek stał się łatwo dostępnym miejscem do czerpania garściami z kultury. Obecnie w pomieszczeniach zamku leśnickiego znajduje się siedziba Centrum Kultury Zamek.
red./
źródło: zamek.wroclaw.pl/historia/