Ciekawostki historyczne: Porcelana Krzysztof z Wałbrzycha. Tak powstawała fabryka Kristera.

Fabryka porcelany „Krzysztof” posiada bardzo długą historię, która rozpoczęła się już w 1831 roku. To właśnie wtedy Carl Krister postanowił założyć firmę zajmującą się produkcją porcelany stołowej. Przez lata fabryka przechodziła przez wiele zmian, tak jak i cała Polska, zmiany te jednak nie zachwiały jej pozycją na rynku.

"Koniec fabryki porcelany Krzysztof". "Słynna fabryka porcelany znika po 200 latach". "Upadek kultowej fabryki porcelany w Wałbrzychu". "Likwidacja zakładów Porcelana Krzysztof". To tylko niektóre z tytułów internetowych, które bombardowały z każdej strony w ciągu ostatnich tygodni.

Porcelana „Krzysztof” w wieku XIX – początki

Historia fabryki rozpoczęła się w 1831 roku. Ale tak naprawdę ta historia zaczyna się już 11 lat wcześniej, gdy kupiec bławatny, Carl Sebastian Rausch uruchomił w Wałbrzychu Fabrykę Naczyń Sanitarnych (Sanitäts-Geschirr-Fabrik). Był to niewielki zakład z jednym piecem do wypału ceramiki, zatrudniający 9 osób. Produkowano w nim wyroby, które (jak wynikało z obserwacji właściciela na targach handlowych) cieszyły się największym wzięciem, były najbardziej poszukiwane, czyli przede wszystkim ceramiczne główki do fajek, miski stołowe, talerze i kubki. Początkowo nie były to wyroby porcelanowe, w rozumieniu takiej porcelany jaką znamy dzisiaj.

W 1829 roku w bliskim sąsiedztwie fabryki Rauscha wyrosła konkurencja. Wałbrzyski kupiec towarami mieszanymi, Johann Traugott Hayn, obserwując trendy na targach handlowych w Lipsku i Frankfurcie nad Odrą, a także inspirując się sukcesami Rauscha, postanowił uruchomić swój zakład – Porzellanfabrik. Był on mniejszy, posiadał jeden piec, ale produkował asortyment zbliżony do produkcji sąsiada. Otwierając fabrykę Hayn dał wielu biednym ludziom możliwość podjęcia pracy.

Oba opisane zakłady miały wspólny mianownik w osobie Carla Kristera. Poświęćmy mu chwilę uwagi, bo historia wałbrzyskiej porcelany bez Carla nie ma racji bytu. Krister urodził się 3 marca 1801 lub 1802 roku w Nysie, jako syn sierżanta. Po zakończeniu wojny, w czasie której jego ojciec, w latach 1813-1815 walczył po pruskiej stronie z wojskami Napoleona, rodzina Kristera przeniosła się do Turyngii, do miejscowości Gera, gdzie Carl ukończył szkołę podstawową, a następnie przez 5 lat pobierał naukę w zawodzie malarza ceramiki, w fabryce porcelany w Roschütz. Później Krister wędrował po Europie (m.in. Francja, Szwajcaria, Bawaria, Węgry) i w lokalnych fabrykach ceramiki (łącznie było ich 13) szlifował swoje umiejętności. Chociaż wyspecjalizował się w malowaniu ceramiki kobaltem (Blaumaler), to praktykując w wielu fabrykach młody, zdolny i ambitny Krister szybko stał się osobą wszechstronnie obytą w dziedzinie produkcji ceramiki.

Gdy w 1823 roku Carl osiadł w Wałbrzychu, zatrudnił się w fabryce Rauscha. Szybko przełożył swoje doświadczenie i wiedzę na rozwój zakładu, w efekcie czego Rausch rozszerzył produkcję o wyroby fajansowe. W 1829 roku Carl Krister przeszedł do konkurencji. Zatrudnił się w nowym zakładzie Hayna i pod jego skrzydłami fabryka zaczęła się szybko rozwijać, tak jak to było u Rauscha. Wkrótce Hayn doszedł jednak do podobnych wniosków co Rausch – rozwój jego firmy był uzależniony od jednego człowieka – Kristera.

Gdy żona Carla, Teresa Knittel (ze wsi Rosenthal), którą poślubił w 1826 roku, dostała od rodziny 600 talarów, a on otrzymał w spadku po zmarłym ojcu 300 talarów, a w międzyczasie zdołał odłożyć trochę grosza, prowadzenie produkcji ceramiki na swój własny rachunek stało się realne, na wyciągnięcie ręki. I tak 3 listopada 1831 roku Carl Krister wydzierżawił od Hayna jego zakład. I właśnie rok 1831 przyjmuje się za początek Fabryki Porcelany Kristera. Trzy lata później Carl zakupił sąsiednią fabrykę Rauscha, a za kolejne dwa lata stał się właścicielem fabryki Hayna. Za obie Krister zapłacił łącznie 15,5 tys. talarów. Pierwsza oficjalna nazwa zakładu brzmiała: Fabryka Naczyń Sanitarnych i Wyrobów Fajansowych Carla Kristera (Sanitätsgeschirr- und Steingut-Fabrik Carl Krister).

Ww 1850 roku, stała się jednym z wiodących zakładów produkujących porcelanę na europejskim rynku. Już wówczas wyroby były sprzedawane w dużych ilościach do Ameryki, stąd są bardzo znane i cenione na tamtejszym runku. W 1852 roku produkty firmy Kristera doczekały się pierwszej nagrody na targach artykułów przemysłowych we Wrocławiu (Breslau). Był to jednak jedynie przedsmak sukcesu. W 1867 roku porcelana z wałbrzyskiej fabryki Kristera otrzymała bowiem nagrodę na prestiżowych targach przemysłowych w Paryżu.

Burzliwy wiek XX

W wieku XIX porcelana „Krzysztof” była nagradzana, firma rozwijała się na ogromną skalę. XX wiek natomiast przyniósł zmiany. Te mniejsze, jak i znacznie większe.
W 1920 roku firma została przekształcona w spółkę akcyjną. Zaledwie rok później zakład wszedł w skład słynnego kartelu porcelanowego z Bawarii stając się częścią PHILIP ROSENTHAL KRISTER PORZELLAN MANUFAKTUR AG. Po wojnie, w roku 1945 roku fabryka została przejęta przez odradzające się państwo polskie. Została zmieniona także nazwa zakładu na Państwowa Fabryka Porcelany KRISTER.

Następnie nazwa została „spolszczona” funkcjonując jako Porcelana Stołowa KRZYSZTOF. Choć już te zmiany były bardzo duże i silnie oddziaływały na markę, w XX wieku nastąpiły jeszcze dwie i to znaczące.
W 1953 roku wprowadzony został znak towarowy i nazwa fabryki WAWEL – stąd wiele słynnych wyrobów z okresu ‚prosperity’ czyli z lat ’60 i ’70 nosi takie właśnie logo na spodzie.

Wraz z odrodzeniem kapitalizmu w Polsce, w latach 1990-93 następował powolny proces prywatyzacji zakładu. Finalnie w jego wyniku powstała Fabryka Porcelany „KRZYSZTOF” S.A.

To smutna wiadomość. Na naszych oczach upada ostatni wałbrzyski zakład działający w branży będącej drugim, po węglu kamiennym, filarem rozwoju miasta. Po 200 latach w przeszłość odchodzi produkcja „białego złota”, jak często nazywa się porcelanę. Mam nadzieję, że miło było udać się w fascynującą podróż do przeszłości, aby poznać początki tej znanej na całym świecie Fabryki Porcelany Krzysztof.

red./

źródło: hurtowniaporcelany.pl/; walbrzych.dlawas.info/